May 1, 2025

Oddiy va islomiy tokenizatsiya o‘rtasidagi farq nimada?

Aktivlarni tokenizatsiyalash — investitsiya jalb qilishning tobora ommalashib borayotgan usulidir. Biroq, tokenizatsiyaga bo‘lgan yondashuv huquqiy, axloqiy va diniy me’yorlarga qarab sezilarli darajada farq qilishi mumkin. Bu farq, ayniqsa, islomiy tamoyillarga amal qiluvchi investor va tadbirkorlar uchun muhimdir. Keling, oddiy va islomiy tokenizatsiya o‘rtasidagi asosiy farqlarni ko‘rib chiqamiz.

Oddiy tokenizatsiya
An’anaviy tokenizatsiyada aktivlar (masalan, ko‘chmas mulk yoki biznes) raqamli shaklga o‘tkazilib, tokenlarga bo‘linadi va investorlar uchun sotuvga chiqariladi. Bu jarayon odatda:

  • Foizli daromadlar orqali foyda olishga yo‘naltirilgan bo‘ladi;
  • Diniy cheklovlarni hisobga olmaydi;
  • Foizli kreditlash (ribo), spekulyatsiya (maysir) va noaniq shartli kelishuvlar (g‘arar) kabi moliyaviy vositalarni o‘z ichiga oladi.
  • Oddiy tokenizatsiyaning asosiy maqsadi — foydani maksimal darajada oshirish, bitimning axloqiy tomonlariga esa kam e’tibor qaratiladi.

Islomiy tokenizatsiya
Mulk platformasida qo‘llanilayotgan islomiy tokenizatsiya shariat tamoyillariga asoslanadi. Bu quyidagilarni anglatadi:

  • Ribo (foiz) taqiqi — barcha foizli daromad shakllari qat’iyan man etiladi.
  • Shaffoflik va adolat — bitimlarda noaniqlik (g‘arar) va mavhum shartlar bo‘lmasligi kerak.
  • Etik hamkorlik modellari — faqat quyidagi shariatga mos investitsion tuzilmalar qo‘llaniladi:
  • Musharaka — biznesning birgalikda egaligi va boshqaruvi;
  • Mudaraba — bir tomon kapital kiritadi, ikkinchisi biznesni boshqaradi;
  • Ijara — aktivdan foydalanish huquqini (masalan, ijarani) berish.
  • Shariat ekspertizasi — har bir loyiha islomiy qonunlarga muvofiqligi bo‘yicha baholanadi.
  • Foyda taqsimoti — investorlar belgilangan foiz emas, daromaddan ulush oladilar.

Bu nima uchun muhim?

Musulmon tadbirkorlar va investorlar uchun shariat qoidalariga amal qilish — bu shunchaki tanlov emas, diniy majburiyatdir. Islomiy tokenizatsiya quyidagilarga imkon beradi:

  1. Kapitalni shariatga muvofiq va axloqiy tarzda jalb qilish;
  2. Ayniqsa, islomiy dunyodan bo‘lgan investorlar ishonchini mustahkamlash;
  3. An’anaviy moliyalashtirish orqali mavjud bo‘lmagan yangi manbalarga yo‘l ochish.

Xulosa
Oddiy tokenizatsiya hech qanday cheklovlarsiz moliyaviy foyda olishga yo‘naltirilgan. Islomiy tokenizatsiya esa ma’naviy va axloqiy tamoyillarga asoslangan moliyalashtirish usuli bo‘lib, unda foyda olish bilan birga shariat qoidalariga rioya qilish ham muhim hisoblanadi. Mulk kabi platformalar texnologiya, e’tiqod va shaffoflikni birlashtirgan investitsiya imkoniyatlariga yo‘l ochadi.